Instytut Pamięci Narodowej Odsłonięcie tablicy upamiętniającej Chaima Eissa – członka grupy Ładosia – Ustrzyki Dolne, 22 listopada 2021 - Aktualności -

Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki odsłoni tablicę upamiętniającą Chaima Yisroela Eissa, członka „Grupy Ładosia”, zajmującej się w czasie II wojny światowej organizacją i produkcją nielegalnych paszportów krajów latynoamerykańskich. Przekazywane Żydom dokumenty istotnie zwiększały szansę na przeżycie na terenach okupowanych przez Rzeszę Niemiecką.

Tablica pamiątkowa sfinansowana ze środków Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN została zamontowana we wnętrzu Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Ustrzykach Dolnych, która została wybudowana na fundamentach synagogi.  Synagoga zbudowana w pierwszej połowie XIX wieku została doszczętnie zdewastowana przez Niemców w czasie II wojny światowej. Po zakończeniu wojny budynek synagogi służył jako magazyn zbożowy. Po gruntownej przebudowie, zmianie układu wnętrz oraz wyglądu zewnętrznego obecnie mieści Miejską Bibliotekę Publiczną.

Uroczystość organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej oraz Instytut Pileckiego rozpocznie się 22 listopada 2021 r. o godzinie 11.00 w budynku Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. prof. Eugeniusza Wanieka przy ul. Rynek 5 w Ustrzykach Dolnych. Będzie transmitowana na kanale IPNtv.

Program uroczystości: 

• powitanie zaproszonych gości
• przedstawienie historyczne upamiętnianej postaci i działalności „Grupy Berneńskiej” – dr Dariusz Iwaneczko, dyrektor IPN Oddział w Rzeszowie 
• odsłonięcie tablicy – w imieniu marszałk Sejmu RP Elżbiety Witek, poseł na Sejm RP, przewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu Piotr Babinetz, prezes IPN dr Karol Nawrocki, Janina Sokołowska, sekretarz Gminy Ustrzyki Dolne, zastępca dyrektora  Instytutu Pileckiego Anna Gutkowska
• wystąpienie prezesa IPN dr. Karola Nawrockiego
• wystąpienie zastępcy dyrektora  Instytutu Pileckiego Anny Gutkowskiej
• wystąpienie Janina Sokołowska Sekretarz Gminy Ustrzyki Dolne
• wystąpienia zaproszonych gości
• złożenie kwiatów pod tablicą 

Chaim Yisroel Eiss (1876–1943) urodził się w Ustrzykach w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej. Do Szwajcarii przybył w 1900 roku, by rozpocząć studia, jednak brak funduszy sprawił, że rok później otworzył sklep i zajął się handlem. W czasie I wojny światowej pomagał uchodźcom. Aktywnie działał w społeczności żydowskiej — był jednym z założycieli i liderów międzynarodowej organizacji politycznej Agudat Israel. Zdobyte przez lata w Europie i na świecie kontakty wykorzystywał w czasie II wojny światowej, by ratować Żydów z okupowanych przez Niemcy krajów.
Nawiązawszy współpracę z dyplomatami z polskiego poselstwa w Bernie, stworzył sieć przemytu paszportów do gett znajdujących się na terenie okupowanej Polski. Współfinansował działania grupy Ładosia, zdobywał listy z nazwiskami Żydów, dla których przygotowywane były dokumenty oraz zdjęcia niezbędne do wystawienia paszportów.
Zmarł na zawał serca w Zurychu w listopadzie 1943 roku. Pozostawił po sobie bezcenne zbiory dokumentujące działalność grupy, m.in.: wypełnione dokumenty i korespondencję między polskimi dyplomatami i organizacjami żydowskimi. Tzw. Archiwum Eissa zostało przez rząd polski pozyskane w 2018 roku i wzbogaciło zbiory Miejsca Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau).

Polecamy produkcję filmową IPN „Paszporty Paragwaju”

Film dokumentalny w reżyserii Roberta Kaczmarka został wyprodukowany przez Instytut Pamięci Narodowej w 2018 r. Jego kinowa premiera odbyła się w 30 stycznia 2019 r. Film dotknął bardzo ważnego, mało znanego szerszemu odbiorcy wątku historii Polski, jakim była działalność grupy posła Aleksandra Ładosia na rzecz ratowania Żydów. W skład tej grupy  wchodzili: zastępca Aleksandra Ładosia Stefan Ryniewicz, wicekonsul RP Konstanty Rokicki, attaché polskiego poselstwa Juliusz Kühl i dwóch przedstawicieli organizacji żydowskich – Abraham Silberschein (Światowy Kongres Żydów i założony przez niego RELICO – Committee for Relief of the War-Stricken Jewish Population) oraz Chaim Eiss (Agudat Israel). Grupa ta w latach 1941-43 zajmowała się podrabianiem i szmuglowaniem ze Szwajcarii do Polski i innych krajów Europy paszportów krajów Ameryki Łacińskiej dla Żydów.