Nawigacja

Aktualności

Zapomniane krzyże ks. Stanisława Stojałowskiego

175 lat temu urodził się w Zniesieniu koło Lwowa ksiądz Stanisław Stojałowski, radykalny działacz chłopski, inicjator ruchu ludowego w zaborze austriackim, publicysta, społecznik, polityk, wielokrotnie więziony przez władze zaborcze

Ksiądz Stanisław Stojałowski urodził się 14 maja 1845 roku na terenie dzisiejszego miasta Lwowa. Pochodził z zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Sternberg. Już 1862 r. został usunięty z lwowskiego gimnazjum  1863 r. za przewodzenie demonstracjom uczniowskim. W 1863 r. wstąpił do zakonu jezuitów. W tym czasie jego brat Mieczysław został powstańcem styczniowym a następnie Sybirakiem. Święcenia kapłańskie otrzymał Stanisław w 1870 r. Podczas pobytu w Belgii w latach 1872 –1873 zetknął się z chrześcijańską myślą społeczną. Jako charyzmatyczny duchowny, cechujący się wielkim radykalizmem, został jednym z pionierów ruchu ludowego na ziemiach polskich. Organizował pielgrzymki, wiece i demonstracje, tworzył chłopskie kółka rolnicze, czytelnie i komitety wyborcze, a także robotnicze związki zawodowe. W latach 1875–1911 redagował i wydawał czasopisma dla chłopów „Wieniec” i „Pszczółka” , kształtujące wśród chłopów w światłych obywateli, świadomych narodowo Polaków i dobrych katolików. Wydawał także czasopisma dla inteligencji „Piast” i „Kaznodzieja Polski”. Autor kilkudziesięciu prac drukowanych po polsku, niemiecku i łacinie. W 1893 r. został współpracownikiem Związku Stronnictwa Chłopskiego, w 1895 r.  wstąpił do galicyjskiego Stronnictwa Ludowego.  W 1896 r. założył i przewodził Stronnictwu Chrześcijańsko-Ludowemu, a następnie Zjednoczenie Stronnictw Ludowych (1900 r.) i Polskie Centrum Ludowe (1904 r.). W latach 1880-1883 radnym miasta Lwowa, w l. 1901-1907 posłem na galicyjski Sejm Krajowy we Lwowie oraz dwukrotnie posłem do austriackiej Rady Państwa w l.1898-1900 i 1907-1911. Wielokrotnie szykanowany i aresztowany, m.in. w 1888 i 1894 r. przed wyborami do parlamentu austriackiego. Nakładano na niego liczne kary państwowe i kościelne. Łącznie za swoją działalność w aresztach i więzieniach spędził 9 lat. Ostatnią dekadę życia poświęcił działalności religijnej, narodowej i społecznej w pogranicznych Bielsku i Białej, zakładając różnego rodzaju polskie instytucje gospodarcze i oświatowe, takie jak bratnie pomoce, spółki, kasy, domy ludowe, oddziały Towarzystwa Szkoły Ludowej dające odpór narastającej germanizacji. Pod koniec życia zbliżył się do Narodowej Demokracji. Zmarł 23 października 1911 r. w Krakowie.

W swoim życiu ks. Stojałowski związany z terenem obecnego województwa podkarpackiego, przez nowicjat jezuicki i życie klasztorne w Starej Wsi i misje katolickie w jasielskim i krośnieńskim. W 1895 r. został wybrany zastępcą członka Wydziału Stronnictwa Ludowego założonego w Rzeszowie. W 1896 r. przed wyborami do sejmu krajowego był aresztowany w Sanoku, dwa lata później został posłem do parlamentu wiedeńskiego został wybrany z okręgu wyborczego nr 9 (Łańcut-Przeworsk-Leżajsk-Nisko-Ulanów). Na terenie wielu miast i miejscowości Polski południowej pozostały kamienne krzyże fundowane z reguły na pamiątkę wieców chłopskich z jego udziałem.

Opracowanie i fotografie Jacek Magdoń - OBEN IPN Rzeszów

Kamienny krzyż w Sędziszowie Małopolskim, ufundowany ku czci  ks. Stanisław Stojałowskiego przez włościan z dawnego Przedmieścia Sędziszowskiego w 1913 r.

do góry