Nawigacja

Aktualności

Co kryje Oddziałowe Archiwum IPN w Rzeszowie – odkrywamy kolejną kolekcję poświęconą sierż. Marianowi Klajnerowi

Co kryje Archiwum IPN w Rzeszowie – Sierżant Marian Klajner (1914–2000), leśnik, żołnierz w wojnie obronnej we wrześniu 1939 r., jeniec wojenny, żołnierz plutonu ZWZ-AK Dynów, więzień obozu pracy NKWD koło Stalinogorska.

Marian Klajner, syn Jarosława i Pauliny Bauer, ur. 8 sierpnia 1914 r. w Porohach w powiecie nadwórniańskim (ochrzczony był w kościele parafialnym w Sołotwinie), leśnik. W latach 1935–1937 odbył służbę wojskową w 48. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych (ppsk) w Stanisławowie, podczas której w 1937 r. ukończył szkołę podoficerską rezerwy piechoty w stopniu kpr. rez. piech. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. jako dowódca 4. drużyny 7. kompanii III Batalionu 48. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych działającego w strukturach 11. Karpackiej Dywizji Piechoty. Przeszedł cały szlak bojowy tej jednostki biorąc udział w walkach odwrotowych z oddziałami Wehrmachtu na linii Dynów-Dubiecko-Krzywcza-Przemyśl-Lwów. 15 września 1939 r. uczestniczył w zwycięskiej bitwie pod Rogóźnem k. Jaworowa z pododdziałami 4 Dywizji Lekkiej Wehrmachtu. W nocy z 20 na 21 września 1939 r. ranny w bitwie pod Hołoskiem k. Lwowa, dostał się do niewoli niemieckiej. Następnie w grupie jeńców przez Jarosław i Łańcut dotarł pociągiem do Krakowa. Tam osadzono go w tymczasowym obozie jenieckim w Dąbiu – dzielnicy Krakowa. W listopadzie 1939 r. zbiegł z obozu i dotarł do Dynowa, gdzie zamieszkał i powrócił do zdrowia. Wiosną 1940 r. wstąpił do miejscowego plutonu ZWZ (pluton ten obejmował Dynów i Przedmieście Dynowskie) dowodzonego przez ppor. Tadeusza Wrażenia ps. „Ryś”, przyjmując pseudonim „Kloc”. W latach 1940–1944 był dowódcą 3 drużyny w plutonie nr 1 Dynów – Przedmieście Dynowskie, który wchodził w skład placówki ZWZ-AK Błażowa (Obwód ZWZ–AK Rzeszów), a później placówki AK Dynów (Podobwód AK Rzeszów-Południe). W 1941 r. dowodził udaną akcją rozbrojenia niemiecko-ukraińskiego posterunku żandarmerii w Jaworniku Ruskim. 26 września 1942 r. poślubił Antoninę Farę, córkę Józefa i Anny Dańczak (ur. 9-06-1912 r., zm. 27-08-2006 r.), mieszkającą w Przedmieściu Dynowskim, łączniczkę AK ps. „Kalina”. W lipcu 1944 r. w ramach akcji „Burza” brał udział w ratowaniu Dynowa, udaremniając próbę wysadzenia przez Niemców magazynów amunicji. W sierpniu 1944 r. podjął pracę w Woli Komborskiej, w Nadleśnictwie Brzozów, wtedy też objął funkcję dowódcy drużyny dywersyjnej AK w Woli Komborskiej wchodzącej w skład plutonu AK Kombornia (placówka AK Korczyna). 17 listopada 1944 r. został aresztowany przez funkcjonariuszy PUBP w Krośnie pod zarzutem „przynależności do reakcyjnej organizacji AK”. Był przesłuchiwany i torturowany przez polskich ubowców i sowieckich enkawudzistów w areszcie śledczym PUBP w Krośnie i WUBP w Rzeszowie. We wspomnieniach tak pisał o swojej żarliwej modlitwie do Matki Bożej w dramatycznych chwilach śledztwa w areszcie w Krośnie: W ciemnej piwnicy uklękłem na kolana, szepnąłem cicho: Przynoszę Ci Matko swój cały ciężar cierpienia, spojrzyj nań jak patrzy Pani na żołnierza AK, który z odwagą bronił wielkiej sprawy Polski; Ty Matko Najświętsza byłaś tarczą w każdej niebezpiecznej chwili w walce, ulżyj mi w cierpieniach. W czasie aresztowania Mariana Klajnera, 1 stycznia 1945 r., urodziło się pierwsze dziecko Klajnerów – Maria. W styczniu 1945 r. Klajner został przekazany Prokuraturze Wojskowej Armii Czerwonej, wywieziony do Medyki, a stamtąd z żołnierzami AK został przetransportowany drogą kolejową w głąb Rosji, do obozu pracy w miejscowości Uzłowaja koło Stalinogorska, gdzie w skrajnie trudnych warunkach pracował w kopalni węgla kamiennego. W styczniu 1946 r. został zwolniony z obozu i wrócił do kraju. Najpierw przez trzy miesiące dochodził do zdrowia w Dynowie, a następnie wyjechał wraz z żoną i córką Marią do Olszówki Górnej k. Bielska, podejmując pracę w nadleśnictwie w Wapienicy (obecnie jest to osiedle Bielsko-Białej), gdzie 2 lutego 1947 r. urodził im się syn Zbigniew. Marian Klajner został czterokrotnie odznaczony Medalem Wojska na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Głównego MON w Londynie z 1 lipca 1948 r., w tym samym roku został również awansowany na stopień sierżanta przez MON w Londynie. W 1950 r. przeniósł się do pobliskiego Grodźca. Po zakończeniu pracy w leśnictwie przeprowadził się do Bielsko-Białej i zatrudnił w miejscowej Spółdzielni Ochrony Mienia i Usług Różnych, a następnie w Bielskiej Fabryce Maszyn Włókienniczych „Befama”. Zmarł 29 lipca 2000 r. w Bielsko-Białej i został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym. Jego żona Antonina Klajner zmarła 27 sierpnia 2006 r. i została pochowana we wspólnym grobowcu z mężem.

Kopie cyfrowe zdjęć, wspomnień i dokumentów dotyczących przede wszystkim Mariana Klajnera i jego rodziny zostały przekazane Oddziałowemu Archiwum IPN w Rzeszowie przez panią Marię Kozubal, córkę Mariana Klajnera i umieszczone w Zbiorze Marii Kozubal.

Notka biograficzna została opracowana przez st. kustosza Igora Witowicza, pracownika OA IPN w Rzeszowie, m.in. w oparciu o ustalenia dra Pawła Fornala, pracownika Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Rzeszowie.

Zdjęcia:

Plik 001 – Marian Klajner (z lewej strony) z kolegą na nartach w Tatarowie w 1930 r.

Plik 002 – Karnawał w Porohach w 1930 r. W dolnym rzędzie, pierwszy z prawej Marian Klajner.

Plik 003: Marian Klajner (pierwszy z prawej) z nieznanymi mężczyznami przed drewnianym kościołem w nieznanej miejscowości, prawdopodobnie w okolicach Porohów w 1931 r.

Plik 004: Marian Klajner ze strzelbą myśliwską, ok. 1932–1933 r.

Plik 005: Marian Klajner przed domem Klajnerów w Porohach w 1933 r.

Plik 006: Pochód połączony z manifestacją Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” w Dynowie w 1933 r. Na czele pochodu idzie Antonina Fara, od 1942 r. żona Mariana Klajnera.

Plik 007: Żołnierze podczas służby w 48. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Stanisławowie, 19 maja 1935 r.

Plik 008: Spotkanie w Porohach 15 kwietnia 1937 r. W dolnym rzędzie, pierwszy z lewej: Kazimierz Klajner (brat Mariana), drugi z prawej: Marian Klajner. W górnym rzędzie, trzeci z prawej (gra na skrzypcach): Bolesław Klajner (brat Mariana).

Plik 009: Marian Klajner na zdjęciu czarno-białym, kolorowanym, ok. 1937–1939 r.

Plik 010: Marian Klajner w mundurze leśniczego przed wojną, ok. 1937–1939 r.

Plik 011: Marian Klajner w mundurze leśnika w czasie wojny, ok. 1942 r. Zdjęcie czarno-białe, kolorowane.

Plik 012: Marian Klajner (pierwszy z prawej) prawdopodobnie z kolegami z Armii Krajowej w ruinach zamku w Odrzykoniu w 1942 r.

Plik 013: Marian Klajner (pierwszy z prawej) prawdopodobnie z kolegami z Armii Krajowej przy skałkach, tzw. Prządkach k. Czarnorzek, 23 czerwca 1942 r.

Plik 014: Wesele Mariana i Antoniny Klajnerów w Dynowie 26 września 1942 r. Wśród gości weselnych widoczny jest ks. proboszcz dynowski Michał Bar (siedzi piąty od prawej).

Plik 015: Marian i Antonina Klajnerowie prawdopodobnie w dniu ślubu w Dynowie 26 września 1942 r.

Plik 016: Dzień Lasu w Olszówce Górnej 26 kwietnia 1947 r. połączony z postawieniem modrzewiowego krzyża z tablicą o treści: „LASY ŚLĄSKIE W HOŁDZIE POLEGŁYM PARTYZANTOM”.

Plik 017: Dzień Lasu w Olszówce Górnej 26 kwietnia 1947 r. połączony z postawieniem modrzewiowego krzyża z tablicą o treści: „LASY ŚLĄSKIE W HOŁDZIE POLEGŁYM PARTYZANTOM”. W mundurze leśnika: Marian Klajner.

Plik 018: Marian i Antonina Klajnerowie z dziećmi: Zbigniewem i Marią w 1948 r. w Olszówce Górnej.

Plik 019: Marian Klajner z synem Zbigniewem w 1949 r. w Olszówce Górnej.

Plik 020: Marian Klajner w stanie wojennym w grudniu 1981 r.

Plik 021: Marian i Antonina Klajnerowie w 50. rocznicę ślubu 26 września 1992 r.

do góry