Nawigacja

Aktualności

Otwarcie wystawy plenerowej „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. 135 rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce – Rzeszów, 10 stycznia 2023

W Rzeszowie otwarto wystawę plenerową zatytułowaną „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. 135 rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce już 10 stycznia 2023 r. Będzie ją można oglądać w Parku Jedności Polonii z Macierzą do 10 lutego 2023 r. 

Sokolstwo Polskie w Ameryce jest organizacją społeczną, założoną przez członków Polonii amerykańskiej. W swych założeniach łączy krzewienie kultury fizycznej z ideą służby Ojczyźnie. Od początku działalności stawiało sobie za cel pracę na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Działania te przybierały różną formę – od lobbingu, przez pomoc charytatywną, aż po walkę zbrojną. W latach 1917–1919 około 5-6 tys. członków Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce wstąpiło do tworzonej we Francji armii gen. Hallera, by brać udział w wykuwaniu i obronie polskiej niepodległości.

W Sokolstwie swoją przygodę ze sportem rozpoczynało także wielu sportowców o światowej sławie, jak np.: jeden z najbardziej znanych i utalentowanych baseballistów wszechczasów, zawodnik St. Louis Cardinals, Stan Musial, lekkoatletka i czternastokrotna rekordzistka świata Stanisława Walasiewicz czy dwukrotny mistrz świata w boksie Stanisław Kiecal.

Obecnie Sokolstwo Polskie w Ameryce pozostaje dla Polonii organizacją bratniej samopomocy oraz miejscem, w którym Amerykanie polskiego pochodzenia pielęgnują swoje tradycje.

W 2019 r. prezes Sokolstwa Polskiego w Ameryce Timothy L. Kuzma przekazał do zasobu Archiwum IPN dokumenty i artefakty zgromadzone w archiwum organizacji. W ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci do zbiorów Instytutu trafiły niemal dwie tony materiałów, stanowiących świadectwo ponad stuletniej działalności tej instytucji i jej wkładu w walkę o odzyskanie niepodległości. W skład kolekcji wchodzą dokumenty dotyczące działalności Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce oraz związane z wybitnymi członkami tej organizacji, w tym: korespondencja, prasa, unikatowe fotografie, a także mundury, sztandary i odznaczenia.

W 2022 r. przypada 135. rocznica założenia pierwszego gniazda sokolego w Chicago, co stało się dla Archiwum IPN inspiracją do przygotowania wystawy na temat historii i dorobku tej organizacji.

W swoim wystąpieniu Marzena Kruk, dyrektor Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej powiedziała:

Zapraszam do obejrzenia plenerowej części wystawy o ruchu sokolim w Stanach Zjednoczonych. Pozostałą część można zobaczyć w Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce. Prezentowane są tam sztandary, mundury, medale, trofea sportowe oraz pamiątki z pól bitewnych, plakaty, wszystko to co składa się archiwum sokolstwa polskiego w Ameryce. To archiwum obecnie zostało powierzone pieczy Instytutu Pamięci Narodowej i przypłynęło do Warszawy ponad dwa lata temu, na skutek decyzji zarządu Sokolstwa Polskiego, organizacji, która obecnie liczy 60 tyś. członków. To są ludzie bardzo zakorzenieni w społeczeństwie amerykańskim, ludzie którzy nie mówią po polsku, ale ciągle czują związek z polskimi korzeniami. Jesteśmy w Rzeszowie nieprzypadkowo, bo w szczególności Podkarpacie jest bastionem ruchu sokolego tego w Ameryce. Wielu Polaków przez dziesięciolecia tam budowało pamięć o historii Polski i teraz my jesteśmy zobowiązani, aby spłacić dług, który wobec nich mamy. Bo Polska była dla nich wartością najcenniejszą. Wielu członków ruchu sokolego, urodzonych w Ameryce zgłosiło się na ochotnika do Armii Halera we Francji, a my teraz powinniśmy opowiadać ich historię młodym Polakom. To są piękne życiorysy. Ruch sokoli stał się czynnikiem dodatkowo jeszcze integrującym Polonię, a to zawsze ma dla emigrantów ogromne znaczenie.

Mamy nadzieję, że poprzez wyeksponowanie plansz ukazujących dzieje i najważniejsze założenia ruchu sokolego zza oceanu,  jak najwięcej osób będzie miało szansę zapoznania się z dziedzictwem tej zasłużonej polonijnej organizacji.

Każda z szesnastu plansz przedstawia kręgi tematyczne odnoszące się do historii „Sokoła”: początki i organizacja, struktura, rozłam i zjednoczenie, militaryzacja, rekrutacja, czyn zbrojny, wsparcie dla Ojczyzny, walki na Kresach, sokolstwo podczas II wojny światowej, sport (rozwój fizyczny, otwarcie na inne dyscypliny, lekkoatletyka, sokoli sportowcy), więzi oraz solidarność z Polską.

Dla Sokolstwa Polskiego w Ameryce rok 2022 obfituje w jubileusze: to 135 rocznica założenia pierwszego gniazda sokolego w Chicago, 70 rocznica śmierci doktora Teofila A. Starzyńskiego, wieloletniego prezesa tej organizacji, a także 60 lat od powołania do istnienia Funduszu Stypendialnego jego imienia; to również 65 rocznica śmierci Marii Korpanty-Kowalskiej, wiceprezeski sokolstwa, która pełniła tę funkcję przez ponad trzy dekady. W Polsce obchodzona jest z kolei 155 rocznica ruchu sokolego, który mimo przeciwności losu istnieje obecnie pod nazwą Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”.

Od 2019 roku Archiwum IPN w Warszawie jest depozytariuszem unikatowego zbioru obejmującego niemal dwie tony materiałów pochodzących z Pittsburgha ukazującego dzieje nie tylko Sokolstwa Polskiego w Ameryce, ale wpisującego się w szerszy kontekst dziejów Polonii i jej wybitnych przedstawicieli.

Patronat Narodowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości. 
Organizatorzy: Instytut Pamięci Narodowej, Archiwum Pełne Pamięci.
Partnerzy: Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce, Muzeum Sportu I Turystyki w Warszawie, Polish Falcons of America.

do góry