E-Księgarnia
23 lipca 2021 r. odbyły się uroczystości upamiętniające Bronisława Stęgę, żołnierza Armii Krajowej, uczestnika akcji „Kośba”. Skazanego przez sąd komunistyczny na karę śmierci, zamordowanego w publicznej egzekucji 17 czerwca 1946 r. w Rzeszowie.
Organizatorami uroczystości było Rzeszowskie Stowarzyszenie Rodzin Żołnierzy Niezłomnych Podkarpacia oraz Redakcja Magazynu Historycznego „Tajna Historia Rzeszowa” na czele z prezesem Marcinem Maruszakiem.
Ceremonia rozpoczęła się Mszą świętą sprawowaną przez ks. Mariusza Nowaka, kapelana Rzeszowskich Cmentarzy oraz ojca Bolesława Opalińskiego, kustosza Sanktuarium i Gwardiana OO. Bernardynów w Rzeszowie. Wzięli w niej udział dr Dariusz Iwaneczko, dyrektor IPN w Rzeszowie i dr Piotr Szopa, naczelnik OBUWiM, Kornel Kuźniar, stryjeczny wnuk Bronisława Stęgi, Jerzy Gottman, świadek egzekucji, Roman Jakim, przewodniczący Regionu Rzeszowskiego NSZZ „Solidarności”, Rafał Czupryk, przedstawiciel wojewody podkarpackiego, marszałka województwa podkarpackiego reprezentował Waldemar Szumny. Byli także obecni prof. dr hab. Grzegorz Ostasz, historyk, badacz dziejów Armii Krajowej i powojennej konspiracji, Marek Wójcik, działacz opozycji antykomunistycznej, kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski wraz z córką Anną Wiktorią Kotlińską, psajonatka historii najnowszej, Bogusława Wąs, regionalista z Krasnego, kultywująca pamięć o akcji „Kośba” oraz media.
Stęga Bronisław „Kolejarz” – żołnierz plutonu dywersyjnego Placówki AK Słocina-Rzeszów, kryptonim „Sosna”. Urodzony 28 marca 1919 r. w Krasnem, gmina Słocina, powiat Rzeszów. Syn Franciszka i Rozalii z domu Ryś stale zamieszkały w Krasnem. Ukończył czteroletnią szkołę powszechną w Krasnem, a następnie trzyletnią szkołę zawodową-dokształcającą w zawodzie ślusarza. Po ukończeniu szkoły zawodowej w 1938 roku podjął pracę w Państwowym Zakładzie Lotniczym w Rzeszowie, w którym pracował do wybuchu II wojny światowej. Z zawodu ślusarz. Kawaler. Posiadał 4 siostry.
W czasie okupacji niemieckiej podjął pracę na kolei. Tam, od 1941 roku współdziałał z grupą sabotażową Związku Walki Zbrojnej. W marcu 1943 roku, po zaprzysiężeniu go przez dowódcę plutonu sierżanta Stanisława Szczepańskiego „Tkacza” wstąpił do AK, przyjmując pseudonim „Kolejarz”. Przydzielono go do plutonu dywersyjnego Placówki AK Słocina. 9 kwietnia 1944 r. Bronisław Stęga uczestniczył w zamachu na funkcjonariuszy gestapo: Friedricha Pottebauma i Hansa Flaschke. Jego rola w przeprowadzonym zamachu w dniu 25 maja 1944 r. sprowadzała się do przejęcia dokumentów znalezionych przy zastrzelonych gestapowcach. Za ten czyn odznaczony został Orderem Virtuti Militari.
Podczas akcji „Burza” brał udział w uszkodzeniu połączeń telegraficznych, zespołu bagier do wyłączenia uszkodzeń zwrotnicy, dzięki czemu został wstrzymany ruch pociągów na kilkanaście godzin. Ponadto, uczestniczył w prowadzonych przez Armię Czerwoną walkach z wojskami Wermachtu pod Krasnem, w których przyczynił się do zdobycia niemieckiego działa. Przez miejscowe dowództwo AK był typowany do wymarszu w obronie walczącej Warszawy. W sierpniu 1944 roku podjął pracę na kolei w charakterze strażnika. W dniu 30 września 1944 roku wraz z grupą żołnierzy AK został aresztowany przez grupę operacyjną „Smersza” 1 Ukraińskiego Frontu na podstawie doniesienia agenturalnego „Cygarniczki”. Po aresztowaniu umieszczono go w obozie przejściowym dla jeńców wojennych w Bakończycach pod Przemyślem. Podczas transportu do łagru nr 270 w Borowiczach ( obłast nowogrodzka ) wraz z szesnastoma jeńcami zdołał zbiec z pociągu między Sadową Wisznią a Gródkiem Jagiellońskim w nocy 24 listopada. Po powrocie do rodzinnej wsi ukrywał się, podejmując jednocześnie walkę z okupantem. W dniu 18 stycznia 1946 r. ujawnił się, zdając organom bezpieczeństwa pistolet parabellum i pepeszę. W sprawozdaniu z Wydziału III WUBP w Rzeszowie z lat 1945-1946 stwierdzono, że „ujawnił się dowódca bandy terrorystyczno-rabunkowej Stęga Bronisław z gromady Krasne”. W myśl zaleceń tajnej instrukcji MBP z dnia 10 wrześniia 1945 r. „w sprawie ujawniania byłych Akowców”, w którym polecono wziąć pod ścisły nadzór „ujawniających się członków AK ( ... ) i otoczyć obserwacją naszych agentów, którzy mają składać meldunki o ich poruszaniach, kontaktach”, a następnie aresztować. Skorzystanie Stęgi z dekretu o amnestii z dnia 21 września 1945 r. doprowadziło do tego, że został on poddany rozpracowaniu agenturalnemu. 8 lutego 1946r. został wraz z Józefem Koszelą, Kazimierzem Ziemińskim i Józefem Woźniakiem aresztowany przez WUBP w Rzeszowie. Podczas przesłuchań prowadzonych przez oficerów śledczych WUBP, w trakcie których stosowano tortury, przyznał się do zarzucanych, a nie popełnionych czynów przestępczych. Po zamknięciu śledztwa w dniu 29 marca 1946 r. sprawę karną skierowano przeciwko całej czwórce do Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie. Pokazowa rozprawa odbyła się w dniach 6-7 maja 1946 r. w budynku Wojewódzkiego Urzędu Informacji i Propagandy w Rzeszowie. Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie w składzie: Stanisław Mercik przewodniczący, Mieczysław Buczkowski i Bolesław Myrlak- Dąbrowski 8 maja 1946 r. skazał Bronisława Stęgę, Józefa Koszelę, Kazimierza Ziemińskiego na karę śmierci, natomiast Józefa Woźniaka uznał za niewinnego.
Najwyższy Sąd Wojskowy w postanowieniu z dnia 22 maja 1946 r. utrzymał w mocy zapadłe wyroki. Bolesław Bierut prezydent KRN w stosunku do skazanych Bronislawa Stęgi i Józefa Koszeli nie skorzystał z prawa łaski, natomiast wobec Kazimierza Ziemińskiego ( ze względu na młody wiek ) zamienił karę śmierci na 15 lat więzienia. Skazani na śmierć zostali powieszeni w dniu 17 czerwca 1946 r. o godzinie 14:25 na tzw. rynku giełdowym w Rzeszowie w obecności podprokuratora por. Stanisława Węglarza i dowódcy plutonu egzekucyjnego Sylwestra Bizona. Straconych pochowano na miejskim cmentarzu Pobitno w Rzeszowie.
Biogram: dr Janusz Borowiec - IPN Rzeszów
Fot. Katarzyna Gajda-Bator