Instytut Pamięci Narodowej W Paryżu zmarł profesor Franciszek Chrapkiewicz - Chapeville – światowej sławy biochemik pochodzący z Godowej - Aktualności -

przesuń wstecz zdjęcia

przesuń dalej zdjecia

• 

Z przykrością informujemy, że 30 listopada 2020 r. w Paryżu, w wieku 96 lat zmarł profesor Franciszek Chrapkiewicz - Chapeville – światowej sławy biochemik, współpracownik noblistów, odkrywca RNA. 

Uroczystości pogrzebowe odbeda sie 10 grudnia 2020 r. o godz. 13.00 w Strzyżowskiej Farze - Parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Strzyżowie.

Rodzinie, najbliższym i wszystkim kogo dotknęła tak smutna wiadomość składamy wyrazy współczucia dr Dariusz Iwaneczko - dyrektor IPN Oddział w Rzeszowie wraz z pracownikami. 

Chrapkiewicz Franciszek (Chapeville François) syn Józefa i Stanisławy z domu Wnęk urodzony 2 stycznia 1924 r. w Godowej pow. Strzyżów, biochemik, nauczyciel akademicki, filantrop, doktor Honoris Causa Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Absolwent szkoły powszechnej i gimnazjum w Strzyżowie. W okresie okupacji uczestniczył w tajnym nauczaniu i pracował w firmie budującej tunel pod Górą Żarnowską w Strzyżowie. 30 maja 1944 r. doszło do tragicznych zdarzeń, w wyniku których za rzekomą współpracę z Niemcami zostali zastrzeleni jego rodzice. Franciszkowi udało się zbiec, uratowała się także jego siostra Teresa. Wyjechał do stryjów do Chabówki i Poronina. W 1945 przeniósł się do Krakowa, gdzie uczestniczył w próbie dostarczenia broni więźniowi osadzonemu przy ul. Montelupich. 3 maja 1945 r. aresztowany przez funkcjonariuszy UB. Skazany 6 sierpnia 1945 r. przez Wojskowy Sąd Okręgu Krakowskiego na 4 lata więzienia i osadzony w więzieniu przy ul. Montelupich. Wyszedł na wolność w 1945 w wyniku amnestii. Wyjechał na Ziemie Zachodnie. Wiosną 1946 przez Szczecin, Niemcy Wschodnie, Berlin, przedostał się do angielskiej strefy okupacyjnej Niemiec. Do kraju powracał jeszcze dwukrotnie, z misjami kurierskimi. W 1946 w Monachium zdał maturę i wyjechał do Francji. W latach 1946–51 studiował weterynarię w Wyższej Szkole Weterynaryjnej w Maisons-Alfort pod Paryżem. Pod koniec studiów został zatrudniony w laboratorium prof. Henry Simonneta, gdzie m.in. prowadził badania nad hirudyną, substancją hamującą krzepnięcie krwi. Zagadnienia te były przedmiotem jego pracy doktorskiej z weterynarii obronionej w 1952 roku.

W 1951 r. podjął studia na paryskiej Sorbonie, na kierunkach: biochemia i biologia molekularna. Trzy lata później zmienił nazwisko na François Chapeville i przeszedł do Centrum Badań Energii Atomowej w Saclay pod Paryżem, gdzie zajmował się badaniami nad przemianą związków siarki występujących w różnych ustrojach żywych. Tych zagadnień dotyczyła jego kolejna praca doktorska obroniona w 1960 r. . W latach 1961–62 prowadził badania w Instytucie Rockefellera w Nowym Jorku, w laboratorium biochemika noblisty Fritza Lipmanna. Tam dokonał swego największego odkrycia – wyjaśnił mechanizm informowania tworzących się białek o strukturze powstającego organizmu. Badania te miały zasadnicze znaczenie dla rozszyfrowania kodu genetycznego. W 1963 r. został mianowany profesorem Sorbony. W latach 1978–92 był dyrektorem Instytutu Jacques’a Monoda, wspierając m.in. naukowców z Polski. Prowadził wykłady na uniwersytetach w Paryżu, Cambridge, Nowym Jorku, Lagos i Tokio. W latach 1956–87 inwigilowany i szantażowany przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa PRL. Bezskutecznie próbowano pozyskać Franciszka Chrapkiewicza do współpracy z wywiadem. W 1991 r. uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczpospolitej Polskiej oraz najwyższym odznaczeniem francuskim - Orderem Legii Honorowej. Wyróżniony doktoratami honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1991) i Uniwersytetu Rzeszowskiego (2008), a w (2013) Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Autor i współautor ponad 200 publikacji. Wspomagał finansowo strzyżowskie organizacje lokalne, m.in. Fundację na rzecz Rozwoju Kultury Ziemi Strzyżowskiej, Towarzystwo na rzecz Rehabilitacji Zdrowotnej swego imienia, pomagające niepełnosprawnym z regionu. Finansował wyjazdy do Francji dla najzdolniejszych uczniów ze Strzyżowa. Mieszkał w Paryżu, gdzie zmarł 30 listopada 2020 r. 

W 2008 r. Instytut Pamięci Oddział w Rzeszowie wydał książkę pt. Pozyskać „Dobrego”. Wywiad PRL wobec Franciszka Chrapkiewicza i jego rodziny, pod red. Anny Fary, Piotra Szopy, Roberta Witalca. 

Książka jest pierwszą publikacją ukazującą na przykładzie losów polskiego naukowca emigranta różnorodność metod i środków stosowanych przez aparat bezpieczeństwa PRL dla realizacji wywiadu naukowego i gospodarczego w państwach zachodnich. Figurantem wieloaspektowego zainteresowania Departamentu I MSW stał się Franciszek Chrapkiewicz, wybitny biochemik pracujący w Centrum Badań Energii Atomowej w Saclay pod Paryżem, a potem m.in. wieloletni dyrektor Instytutu Jacques'a Monoda w Paryżu – wiodącej instytucji naukowej we Francji. Zwerbowanie go do współpracy miało umożliwić służbom wywiadowczym uzyskiwanie informacji o badaniach nad bronią atomową i środkami przeciwpromiennymi oraz zagwarantować dostęp do wyników doświadczeń fizjologicznych, prowadzonych na zlecenie wojska. Pomimo ogromnej presji wywieranej na niego i jego rodzinę Franciszek Chrapkiewicz nie dał się złamać i zamierzenia bezpieki zakończyły się fiaskiem. Książka składa się z trzech części. W pierwszej ukazano działania aparatu bezpieczeństwa wobec Franciszka Chrapkiewicza i jego rodziny zamieszkałej w Polsce. W drugiej zaprezentowano 103 wyselekcjonowane dokumenty – zróżnicowane pod względem formy i stylu – obrazujące mechanizmy kombinacji operacyjnych Departamentu I MSW. Uzupełnieniem publikacji są zamieszczone w części trzeciej fotokopie wybranych dokumentów oraz fotografie uczestników omawianych wydarzeń.

12 lutego w Domu Kultury „Sokół” w Strzyżowie, a 17 lutego 2009 r. w sali konferencyjnej Biblioteki Uniwersytetu Rzeszowskiego odbyła się prezentacja książki z udziałem samego Franciszka Chrapkiewicza. 

We wtorek 1 grudnia 2020 r. TVP 3 Rzeszów o godz. 19. 25 przypomni film Jerzego Oleszkowicza „Franek”, opowiadający historię życia profesora. 

Biogram dr Robert Witalec - IPN O/Rzeszów