1–2 października 2020 roku na Zamku w Krasiczynie odbywała się dwudniowa ogólnopolska konferencja naukowa zatytułowana „8 maja 1945 roku. Polska perspektywa”, której organizatorem był Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie.
II wojna światowa w Europie zakończyła się 8 maja 1945 roku. Jakie perspektywy niosła ta sytuacja dla Polski i jej obywateli? Wiedza o kulisach ówczesnej gry mocarstw w sprawie polskiej jest już stosunkowo duża. Rzeczpospolita stawała się przedmiotem a nie podmiotem międzynarodowej polityki. Wydaje się natomiast, że w odniesieniu do sytuacji wewnętrznej nadal istnieją obszary badawcze w niewielkim stopniu rozpoznane. Jakie nadzieje i obawy dotyczące przyszłości państwa i narodu towarzyszyły głównym siłom politycznym? Czy wyrażane opinie i oceny były podzielane przez społeczeństwo? Więcej było pesymizmu, czy optymizmu?
Intencją organizatorów konferencji było również ukazanie mniej znanych zagadnień z zakresu wojskowości, życia gospodarczego oraz problemów nurtujących małe, lokalne społeczności.
Konferencję rozpoczął i zebranych gości powitał dr Dariusz Iwaneczko – dyrektor Oddziału IPN w Rzeszowie. Na konferencję przybyli żołnierze 5. batalionu strzelców podhalańskich z Przemyśla. Na początku obrad swoje referaty przedstawili dr hab. Waldemar Grabowski z IPN Warszawa i dr Paweł Fornal z IPN w Rzeszowie. W kolejnym panelu konferencji omawiano trudny temat, jakim było tzw. wyzwolenie bez wolności, sowiecki terror, obozy NKWD utworzone na ziemiach polskich w latach 1944–1945 oraz działanie sądownictwa wojennego, które funkcjonowało po zakńczeniu II wojny światowej.
W trzeciej części uczestnicy wysłuchali referatów poświęconych nastrojom, nadziejom, obawom i perspektywom, z jakimi przyszło się zmierzyć ludności w pierwszych latach po II wojnie światowej. Także o tym, w jakiej sytuacji znalazły się środowiska narodowe wobec powojennej rzeczywistości, jaką rolę odegrała PPR w propagandzie wyzwolenia przez Armię Czerwoną oraz jakie postawy przyjmowali osadnicy na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–1946.
W drugim dniu konferencji omówiono zagadnienia związane z problematyką badań nad stratami wojennymi ludności cywilnej z okresu II wojny światowej na przykładzie województwa białostockiego – Damian Marculewicz (Uniwersytet w Białymstoku) oraz zagadnienia bilansu strat wojennych lokalnej społeczności na przykładzie gminy Zakliczyn nad Dunajcem – Paweł Glugla (Uniwersytet Rzeszowski). Anna Owczarska-Ożóg przedstawiła sytuację mieszkańców wsi Racławówka w powiecie rzeszowskim w latach 1944–1945.
PROGRAM KONFERENCJI
1 października 2020 r.
10.00 – rozpoczęcie konferencji
8 maja
10.20 – dr hab. Waldemar Grabowski (IPN Warszawa), Polskie Państwo Podziemne a 8 maja 1945 r.
10.40 – dr Paweł Fornal (OIPN Rzeszów), Zakończenie II wojny światowej w raportach kierownika Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa w Rzeszowie
11.00 – przerwa kawowa
„Wojna po wojnie”. Terror
11.30 – dr Bogusław Tracz (OIPN Katowice), Wyzwoliciel czy okupant? Armia Czerwona na Górnym Śląsku w 1945 r.
12.10 – dr Dariusz Iwaneczko (OIPN Rzeszów), Obozy NKWD na ziemiach polskich w latach 1944-1945
12.30 – dr Diana Maksimiuk (OIPN Białystok), Wydział Sądownictwa Wojennego a koniec II wojny światowej
12.50 – dr hab. Krzysztof Sychowicz (OIPN Białystok), Wyzwolenie bez wolności – region łomżyński w maju i czerwcu 1945 r.
13.10 – przerwa (obiadowa)
Nastroje – nadzieje, obawy, perspektywy
15.00 – dr Maciej Motas (Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego), Środowiska narodowe wobec powojennej rzeczywistości lat 1945-1946
15.20 – Damian Gołdyn (UAM Poznań), Postawy osadników Ziem Zachodnich i Północnych wobec końca II wojny światowej
15.40 – dr Stefan Pastuszewski (Towarzystwo Inicjatyw Kulturalnych w Bydgoszczy), Od euforii przez zwątpienie do pesymizmu… Pierwsze lata po II wojnie światowej w Bydgoszczy
16.00 – dr Sebastian Drabik (Trzebinia), Rola struktur PPR w propagandzie „wyzwolenia” przez Armię Czerwoną na przykładzie woj. Krakowskiego
16.20 – dyskusja
2 października 2020 r.
Straty
9.30 – Damian Marculewicz (Uniwersytet w Białymstoku, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych), Problematyka badań nad stratami wojennymi ludności cywilnej okresu II wojny światowej na przykładzie województwa białostockiego
9.50 – Paweł Glugla (Uniwersytet Rzeszowski), Koniec wojny. Zagadnienia bilansu strat wojennych lokalnej społeczności na przykładzie gminy Zakliczyn nad Dunajcem
10.30 – Anna Owczarska-Ożóg (Rzeszów), Sytuacja mieszkańców wsi Racławówka w powiecie rzeszowskim w latach 1944-1945
10.50 – dyskusja
11.30 – podsumowanie konferencji: zakończenie obrad
Fot. Katarzyna Gajda-Bator, Tomasz Bereza- IPN O/Rzeszów