Instytut Pamięci Narodowej Co kryje Oddziałowe Archiwum IPN w Rzeszowie - porucznik Wojciech Sabat - Aktualności -

przesuń wstecz zdjęcia

przesuń dalej zdjecia

• 

Rzeszowskie Archiwum IPN, gdzie przechowywane są różnorodne materiały, stanowi niewątpliwie ogromną kopalnię wiedzy. Każdego dnia będziemy udostępniać Państwu ciekawe zdjęcia osób i wydarzeń, mówiące o historii naszej małej Ojczyzny.

Porucznik Wojciech Sabat, syn Karola i Zofii z d. Wicińskiej, ur. 30 III 1901 r. we Wrzawach w gminie Gorzyce w obecnym woj. podkarpackim. W latach 1917–1921 uczył się w Seminarium Nauczycielskim w Rudniku nad Sanem. We wrześniu 1918 r. wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, w listopadzie 1918 r. jako ochotnik brał udział w walkach z Ukraińcami o Przemyśl, w styczniu 1919 r. w szeregach 37 pułku piechoty walczył w wojnie polsko-ukraińskiej w okolicach Gródka Jagiellońskiego, w marcu tego roku został ranny i odznaczony Krzyżem Walecznych. Powrócił do nauki, ale już 23 VII 1920 r. wstąpił do wojska, by walczyć w obronie Warszawy przed nacierającą Armią Czerwoną. W 2 Syberyjskim Pułku Piechoty, należącym do 5 Armii gen. W. Sikorskiego, walczył w sierpniu 1920 r. z bolszewikami nad rzeką Wkrą, ponownie został ranny i odznaczony Krzyżem Walecznych. W październiku 1920 r. został przeniesiony do rezerwy, zdał egzamin dojrzałości i w listopadzie 1921 r. rozpoczął pracę w szkołach powszechnych. Najpierw uczył w Jastkowicach, potem we Wrzawach, od 1925 r. we wsi Białe na Pomorzu, w Plewnie, Małym Donimierzu, a od 1931 r. w Zagórzu k. Rumi, gdzie już w następnym roku objął kierownictwo szkoły, którą szybko rozbudował. Powołał do życia drużyny harcerskie, organizował obozy harcerskie, cały wolny czas poświęcał pracy z młodzieżą. W 1938 r. został Komendantem IV Hufca Harcerzy w Gdyni. Uczestniczył również w ćwiczeniach wojskowych, w 1931 r. ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy w Grudziądzu, otrzymując w 1933 r. stopień podporucznika, a następnie w 1935 r. porucznika rezerwy. W 1935 r. zaangażował się w pracach Polskiego Związku Zachodniego, który miał na celu wzmacnianie polskiej tożsamości narodowej na Pomorzu i piętnowanie antypolskich działań mniejszości niemieckiej. W wojnie obronnej we wrześniu 1939 r. por. W. Sabat był dowódcą 4 kompanii II Batalionu Rezerwowego wchodzącego w skład Lądowej Obrony Wybrzeża. 17 IX 1939 r., po prawie dwóch tygodniach walk z wojskami niemieckimi w obronie Gdyni, II Batalion został rozbity i W. Sabat znalazł się po kilku dniach w niewoli niemieckiej, najpierw w oflagu II A w Prenzlau, a następnie przeniesiono go do oflagu II E w Neubrandenburgu. Już w pierwszych dniach okupacji Niemcy z Rumii zaczęli szukać W. Sabata, chcąc zemścić się za jego „antyniemiecką” działalność w okresie międzywojennym. Kiedy jednak rozniosła się pogłoska o śmierci Sabata w obronie Kępy Oksywskiej, poszukiwań zaprzestano. W 1941 r. wejherowskie Gestapo wpadło na trop W. Sabata i aresztowało go 22 XII 1941 r., a 9 IV 1942 r. Sąd Doraźny skazał go na 3 lata obozu karnego, osadzając go w więzieniu w Koronowie. Więźniowie obozu ciężko pracowali kilkanaście godzin dziennie, byli niedożywieni, częste były zgony z powodu wycieńczenia, gruźlicy i innych chorób. Podobny los spotkał W. Sabata, który zmarł z wycieńczenia już 9 I 1943 r. Dzięki interwencji Marii Stefaniak, żony oficera znajdującego się w obozie jenieckim w Neubrandenburgu, udało się pochować W. Sabata poza murami więzienia, na cmentarzu parafialnym w Koronowie. 20 VIII 1938 r. W. Sabat ożenił się z nauczycielką Heleną Kołodziejczak, w 1939 r. urodziła się im córka Zosia, która zmarła w pierwszym roku życia.

Kolekcja Józefa Martyńskiego zawiera cyfrowe kopie fotografii przedstawiających m.in. Wojciecha Sabata, wujka pana Józefa Martyńskiego. Materiały archiwalne zostały udostępnione OA IPN w Rzeszowie przez pana Józefa Martyńskiego, syna Józefa i Heleny z d. Sabat, siostry Wojciecha Sabata.

Notka biograficzna została napisana w oparciu o książkę Waldemara Prarata, Wojciech Sabat (1901–1943), Wrzawy 2013

Plik 001. Wojciech Sabat (stoi w środku) i jego brat Jan (siedzi z prawej) z kolegami. Wg przekazu rodzinnego zdjęcie zostało wykonane w 1918 lub na początku 1919 r. przed wyjazdem braci na front.

Plik 002. Awers i rewers Krzyża Walecznych – jedno z dwóch odznaczeń, które za męstwo wojenne otrzymał Wojciech Sabat w 1919 i 1920 r.

Plik 003. Wojciech Sabat (pierwszy z lewej) podczas szkolenia na Dywizyjnym Kurs Podchorążych Rezerwy 16 DP przy 65 Starogardzkim Pułku Piechoty w Grudziądzu, 7 VIII 1931 r.

Plik 004. Ppor. Wojciech Sabat przed 1935 r.

Plik 005. Wojciech Sabat z uczniami szkoły powszechnej w Plewnie w 1927 r.

Plik 006. Wojciech Sabat (pierwszy z lewej) na wakacyjnym kursie harcerskim drużyny „Niedźwiedzie”, lata 30. XX w.

Plik 007. Wojciech Sabat z uczniami przed szkołą w Rumi, lata 30. XX w.

Plik 008. Wojciech Sabat na obozie harcerskim ze swoimi podopiecznymi, lata 30. XX w.

Plik 009. Wojciech Sabat na obozie harcerskim ze swoimi podopiecznymi, lata 30. XX w.

Plik 010. Wojciech Sabat z harcerzami przed szkołą w Rumi, lata 30. XX w.

Plik 011. Wojciech Sabat na wycieczce z uczniami szkoły powszechnej w Rumi, lata 30. XX w.

Plik 012. Harcmistrz Wojciech Sabat przewodzi 10. Drużynie Harcerskiej po uroczystym pożegnaniu sztafety lotniczej do Prezydenta RP na lotnisku Rumia-Zagórze, 3 maja 1938 r.