E-Księgarnia
Do zasobu IPN trafiło archiwum rodziny Krzeczkowskich. Pamiątki po kapitanie Edwardzie Krzeczkowskim i jego żonie Janinie z domu Broszkiewicz, przekazała ich córka Janina. Na szczególną uwagę zasługuje pamiętnik, spisany na korze brzozowej, będący unikalnym artefaktem. W Polsce tego typu dokumenty są rzadkością. W swoich zasobach mają je m. in. dwie instytucje: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Muzeum im. ks. Józefa Jarzębowskiego w Licheniu.
Podczas konferencji w Archiwum IPN, którego siedziba mieści się przy ul. Kłobuckiej 21 w Warszawie, dr Karol Nawrocki mówił:
W pulsie codzienności tak ogromnego organizmu, jakim jest Instytut Pamięci Narodowej, są momenty, kiedy serce bije mocniej; w których rozumiemy głęboko, że dzięki pięknej, wytrwałej pracy naszych archiwistów, ale też dzięki wielkiemu zaufaniu naszych darczyńców, dzieje się coś rzeczywiście wyjątkowego. Do takich wyjątkowych chwil należy przekazanie eksponatów, artefaktów pięknej rodziny, która służyła Polsce na wielu szerokościach geograficznych.
Prezes IPN podkreślił, że w wyniku II wojny światowej tysiące Polaków trafiły w różne zakątki świata:
Ten los podzielili też nasi bohaterowie: pani Janina Krzeczkowska, pan Edward Krzeczkowski (…), którzy w ostatnich miesiącach II Rzeczpospolitej i w pierwszych miesiącach wojny trafili ze wschodnich województw II Rzeczpospolitej – odpowiednio z Wilna i ze Lwowa – na Syberię. Pani Janina trafiła także do Kazachstanu. Później przez Teheran trafili do Palestyny i tam się spotkali. W roku 1944 zawarli związek małżeński, a swoją wojenną tułaczkę – z jednej strony żołnierz, oficer, z drugiej strony sanitariuszka, członkini Pomocniczej Służby Kobiet – skończyli we Włoszech, gdzie pan Edward walczył pod Monte Cassino, a pani Janina wciąż służyła pomocą rannym żołnierzom.
Niestety, drodzy Państwo, nie mogli dotrzeć do wolnej i niepodległej Polski w roku 1945. Ta odyseja wolności, ten szlak nadziei nie skończył się w ukochanej ojczyźnie, bo Polska w roku 1945 wolności nie odzyskała. Nie było wolnej Polski w roku 1945, stąd też pani Janina i pan Edward zostali na emigracji.
Dokumenty przekazywane do zasobu archiwalnego stanowią bezcenne świadectwo minionych czasów. Wrażając wdzięczność za ten niezwykły dar, prezes IPN zwrócił uwagę na fakt, że na 18 stron pamiętnika z kory brzozowej, zapisanych zostało 16.
I choć nie znam intencji pani Janiny, to dzisiaj stojąc przed Państwem myślę sobie, że te dwie niezapisane strony pamiętnika (…) są rodzajem zobowiązania dla nas wszystkich i nie stało się to przez przypadek. Te dwie niezapisane strony mówią dzisiaj do nas wszystkich, drodzy Państwo, że ta historia nie skończyła się ani w roku 1941, gdy pani Janina na nieludzkiej ziemi zapisywała ten notatnik, ani w roku 1945, ani wraz ze śmiercią naszych bohaterów, ale ta historia wciąż trwa. I to jest zobowiązanie, abyśmy nie pozwolili, aby to doświadczenie zostało zapomniane czy pominięte w panteonie narodowej pamięci.
Za sprawą takich wydarzeń jak to dzisiejsze, my w Instytucie Pamięci Narodowej czujemy, że żaden okruch pamięci o naszych narodowych bohaterach nie zostanie zapomniany
– mówił dr Nawrocki. Zachęcił też do odwiedzania strony projektu „Archiwum Pełne Pamięci” i przekazywania pamiątek.
Liczący 18 kart pamiętnik Janiny Krzeczkowskiej z domu Broszkiewicz zawiera wpisy jej znajomych, którzy razem z nią przebywali na Syberii. Była to namiastka normalności na „nieludzkiej ziemi”, a obecnie stanowi niezwykłe świadectwo o osobach, które razem z Janiną Broszkiewicz przebywały na zesłaniu.
Dokumenty pisane na korze brzozowej są nośnikiem pamięci o horrorze, jakiego doświadczali represjonowani przez Związek Sowiecki. To właśnie na korze brzozowej powstały szkice do jednego z najwybitniejszych dzieł literatury łagrowej, czyli Archipelagu GUŁag Aleksandra Sołżenicyna.
W ubiegłym roku komitety do spraw UNESCO Litwy, Łotwy i Estonii, z zaangażowaniem ze strony Polski, Finlandii, Mołdawii i Ukrainy, zaproponowały, żeby zapiski na korze brzozowej, sporządzone w XX wieku podczas zsyłek na tereny ZSRS, wpisać na Międzynarodową Listę Pamięci Świata (International Memory of the World Register).
Transmisja konferencji na kanale IPNtv
Akredytacja dla mediów do 17 lutego 2023 r., do godz. 9.00, na adres: media@ipn.gov.pl
Archiwum rodziny Krzeczkowskich. Fot. Justyna Staroń
Janina Krzeczkowska (Broszkiewicz), urodzona w 1922 r. w Bochni, po wybuchu wojny trafiła do Lwowa. Rozpoczęła pracę jako sanitariuszka – najpierw w szpitalu przy ul. Kleparowskiej, następnie przy ul. Piekarskiej. Została aresztowana 29 czerwca 1940 r. przez NKWD, wywieziona na Syberię, następnie trafiła do Kazachstanu, gdzie pracowała w posiołku Asino, w szpitalu, na oddziale izolacyjnym dla chorych na tyfus. Została zwolniona 1 października 1941 r., Asino opuściła cztery dni później. 21 października dotarła do Buzułuku, stamtąd do Teheranu, gdzie od 9 kwietnia 1942 r. do 15 listopada 1943 r. pracowała najpierw w Głównym Szpitalu Cywilnym, następnie w Szpitalu Cywilnym w Teheranie. W lipcu 1942 r. ukończyła ośmiotygodniowy kurs pogotowia sanitarnego z praktyką szpitalną w Teheranie, zorganizowany przez Polski Czerwony Krzyż – Delegatura w Teheranie. Wstąpiła w szeregi Pomocniczej Służby Kobiet jako ochotniczka. Następnie trafiła do Palestyny i dalej z armią Andersa przez Egipt do Włoch, gdzie nadal pracowała w Szpitalu Wojennym nr 7. W 1945 r. zdała egzamin z zakresu czterech klas gimnazjum ogólnokształcącego przed Państwową Komisją Egzaminacyjną przy Kursach Maturalnych dla Ochotniczek PSK w Porto San Giorgio. Za swoją postawę i pracę została odznaczona Gwiazdą za wojnę 1939–45, Gwiazdą Italii oraz Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino (nr 41974). Po wojnie wraz z rodziną zamieszkała w Leicester w Anglii, gdzie zmarła w 2006 r.
W październiku 2022 r. jej córka Krystyna Krzeczkowska przekazała do Archiwum IPN, w ramach projektu „Archiwum Pełne Pamięci”, pamiątki po ojcu, kapitanie Edwardzie Krzeczkowskim (1910–1972). W zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej znalazły się zdjęcia, dokumenty i odznaczenia wraz z legitymacjami (m.in. Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino, Medal Wojska, Odznaka Honorowa 9 Bolońskiego Batalionu Strzelców Karpackich, Odznaka 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej); kronika I Dywizjonu 2 Pułku Artylerii Przeciwpancernej, oddziału Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie z lat 1945–1947 oraz jednodniówki: Taran. Jednodniówka Podchorążych Broni Pancernej (Tel Awiw 1943 r., wydana w nakładzie 800 egzemplarzy); 3 Karpacki Pułk Artylerii Ppanc. Jednodniówka (Rzym 1944 r., nakład 1000 egzemplarzy); Przy kierownicy w Italii. Pismo Oddziałów Zaopatrywania i Transportu 3 DSK (Rzym, 1945 r.).
Archiwum rodziny Krzeczkowskich, obok pamiętnika Wandy Barbary Kociuby i archiwum Koła Polaków z Indii, stanowi kolejne, pozyskane w ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci, uzupełnienie międzynarodowego projektu edukacyjno-memoratywnego IPN „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”. Dzięki temu projektowi upamiętniamy wysiłek zbrojny Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej, a także losy ludności cywilnej ewakuowanej z ZSRS wraz z armią gen. Andersa.
► Więcej o projekcie „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”
► Więcej o projekcie Archiwum Pełne Pamięci
- Masz w domu pamiątki po rodzicach, dziadkach?
- Wiesz o przedmiotach, które mogą mieć wartość historyczną
- Zgłoś się do Archiwum IPN. Dzieje twojej rodziny, pamiątki i artefakty, mogą stać się częścią historii Polski.
- Materiałom przekazanym w oryginale do zasobu archiwalnego IPN zostaną zapewnione profesjonalne zabiegi konserwatorskie, fumigacja i digitalizacja.
- Jeśli nie chcesz rozstawać się ze swoimi pamiątkami, możesz nam je użyczyć czasowo, my je zdigitalizujemy, kopie cyfrowe włączymy do zasobu Archiwum IPN, a potem wrócą do Twojego domu.
- Zespół Archiwum Pełnego Pamięci czeka na ciebie i twoją historię we wszystkich oddziałach IPN w Polsce:
Skontaktuj się z Zespołem APP:
Centrala:
Teresa Gallewicz-Dołowa
tel. 22 581-89-05
e-mail: teresa.gallewicz@ipn.gov.pl
Kontakt dla mediów:
Archiwum IPN
Magdalena Mołczanowska
tel. 608 298 619
magdalena.molczanowska@ipn.gov.pl
Rzecznik Prasowy IPN – Dyrektor Biura: dr Rafał Leśkiewicz
tel. 602 322 362
rzecznik@ipn.gov.pl