E-Księgarnia
Na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. 1. Dywizja Pancerna wylądowała na plażach Arromanches w Normandii, gdzie została przydzielona do 2. Korpusu 1. Armii Kanadyjskiej. Dywizja gen. Maczka była jedyną spośród pięciu dywizji pancernych 21. Grupy Armii, która w kilka dni po przetransportowaniu do Normandii, wzięła udział w ciężkich walkach. Przez niemal dwa tygodnie nieprzerwanie prowadziła działania mające na celu zamknięcie drogi odwrotu jednostkom niemieckiej 5. Armii Pancernej i 7. Armii Polowej. Walki te, w polskiej historiografii określane jako bitwa pod Falaise, dotyczą ostatnich dwóch faz bitwy w Normandii, trwających od 7 do 22 sierpnia 1944 r. Pierwsza faza to operacja „Totalize”, a druga to operacja „Tractable”, która stanowiła chrzest bojowy polskiej dywizji.
30 sierpnia 1944 r. dywizja przystąpiła do pościgu za cofającym się nieprzyjacielem, wyzwalając wiele miejscowości w północnej Francji, m.in. Abbeville i Saint-Omer. Z kolei 6 września przekroczyła granicę Belgii, wyzwoliła Poperinge, Ieper, Roeselare, Tielt, część Gandawy, Lokeren, Beveren-Waas i Sint-Niklaas. Osiągnięcie Tielt i kanału Gandawa–Ostenda w rejonie Aalter 8/9 września zakończyło okres pościgu.
Pod koniec września 1944 r. 1. Dywizja Pancerna została operacyjnie podporządkowana brytyjskiemu 1. Korpusowi, w ramach którego prowadziła natarcie zmierzające do opanowania rejonu Baarle-Nassau, co udało się dokonać 2 października. Po trzytygodniowej przerwie dywizja rozpoczęła działania, które zakończyły się 29 października zdobyciem Bredy.
Entuzjazm wyzwolonych mieszkańców na widok polskich żołnierzy był nie do opisania:
„Mimo tak wielkiej różnicy w uosobieniach i zwyczajach, nieznajomości języka holenderskiego, żołnierz polski witany był z radością i entuzjazmem, przewyższającym wszystko, co go spotkało nie tylko we Francji, ale i gościnnej Flandrii; poczuł się jakby we własnym kraju i płacił za wszystko prawdziwym uczuciem i poświęceniem, gdy było trzeba”
– wspominał gen. Maczek.
Holandia obok Belgii stała się po wojnie dla kilkuset polskich żołnierzy nową ojczyzną. Wielu z nich otrzymało po wojnie honorowe obywatelstwa miast, którym przywracali wolność. W uznaniu zasług 1. Dywizja Pancerna uhonorowana została Wojskowym Orderem Wilhelma, stanowiącym najstarsze i najwyższe odznaczenie Królestwa Niderlandów. Dowódcy dywizji przyznano, na wniosek mieszkańców Bredy, honorowe obywatelstwo Holandii. O szczególnych związkach polskich pancerniaków z holenderskim miastem przypomina znajdujące się w nim Muzeum gen. Maczka (Maczek Memorial Breda).
* * *
Jednostka dowodzona przez generała Maczka na stałe zapisała się w historii II wojny światowej szeregiem zwycięstw. Na szlaku bojowym, obejmującym Niderlandy i Niemcy, wyzwoliła wiele miejscowości belgijskich.
W 2019 r., od kwietnia do września, Instytut Pamięci Narodowej współorganizował Etapowy Maraton Pokoju, który stanowił cykl ośmiu biegów. Zorganizowano go w hołdzie polskim żołnierzom poległym na frontach II wojny światowej.
W związku z 80. rocznicą rozpoczęcia wędrówki armii gen. Andersa ewakuowanej z ZSRS Instytut Pamięci Narodowej przygotował międzynarodowy projekt edukacyjno-memoratywny „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, który ma upamiętnić wysiłek Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej oraz losy ludności cywilnej ewakuowanej z ZSRS wraz z armią gen. Andersa. Do tej pory wystawa „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, została otwarta m.in. w Gdańsku, Warszawie, Lublinie, Tarnowie oraz zagranicą w Republice Południowej Afryki, Iranie, Kazachstanie, Uzbekistanie, Kanadzie oraz w USA. Projekt można śledzić na portalu https://szlakinadziei.ipn.gov.pl/ gdzie znajdują się aktualne informacje o kolejnych przedsięwzięciach.
Polecamy również infografiki poświęcone 1. Dywizji Pancernej PSZ, przygotowane przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN we Wrocławiu. Znajdują się pod poniższym linkiem: https://cutt.ly/iZSNYW1
Instytut Pamięci Narodowej przygotował też broszurę o gen. Stanisławie Maczku z serii „Patroni naszych ulic”. Dostępna tutaj: https://cutt.ly/nZSNuDs
Nakładem wyd. IPN ukazał się komiks o walkach brygady pułkownika Stanisława Maczka na Podkarpaciu we wrześniu 1939. Do komiksu została dołączona płyta z dwoma utworami skomponowanymi przez Tomasza Bereźnickiego, który jest także muzykiem. Komiks dostępny jest w naszej księgarni: https://cutt.ly/QZSNgMV
Polecamy także liczne materiały o generale Maczku, zebrane na portalu przystanekhistoria.pl pod hasłem: Stanisław Maczek, gdzie znajdą Państwo wiele interesujących artykułów naukowych:
- Bartosz Bolesławski, Powojenne dylematy żołnierzy Andersa
- Iwona Fischer, Marsz Szlakiem I Kompanii Kadrowej. Tradycja i współczesność
- Juliusz S. Tym, Polska 1. Dywizja Pancerna 1942–1947
- Teodor Gąsiorowski, Ze Lwowa na krakowski pomnik
- Zesłaniec żołnierzem gen. Maczka – SZLAKI NADZIEI: świadectwa Niezwyciężonych