E-Księgarnia
22 lipca 2022 r. w Belwederze ogłoszono nazwiska ofiar zbrodni nazistowskich i komunistycznych oraz czystek etnicznych, których szczątki zostały odnalezione i zidentyfikowane przez IPN. Wśród nich były nazwiska odnalezionych i zidentyfikowanych szkieletów zamordowanych żołnierzy 28 pułku piechoty WP w Jaworniku Ruskim.
Identyfikacje ofiar totalitaryzmów. Sylwetki zidentyfikowanych - lipiec 2022 r.
W 2015 r. Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie otrzymała informacje od mieszkańców Jawornika Ruskiego, że w okolicznych lasach mogą być szczątki uprowadzonych i zamordowanych przez UPA mieszkańców pobliskiej Pawłokomy, Prokurator OKŚZpNP w Rzeszowie i pracownicy IPN zaczęli przeszukiwać wskazany teren. Odnalezione szczątki, to nie prochy mieszkańców Pawłokomy, tylko 14 żołnierzy oddziału manewrowego 28 pułku piechoty WP z Przemyśla pod dowództwem ppłk. Wygnańskiego. Szczątki znaleziono w miejscu prawdopodobnej egzekucji. Była to forma bunkra ziemnego. Polscy żołnierze zostali zastrzeleni nad jamą, wrzuceni i zasypani.
Żołnierze ci zostali pojmani 24 lipca 1946 r. w czasie potyczki z UPA w Jaworniku Ruskim na rozkaz dowódcy sotni Włodzimierza Szczygielskiego ps. „Burłaka” i przekazani żandarmerii pod dowództwem Mychajło Dudy ps. „Hromenko”. Po prawdopodobnie brutalnym przesłuchaniu, gdyż podczas śledztwa stwierdzono ślady pobicia, m.in. złamanie podstawy czaszki, zostali zastrzeleni. Śledztwo zostało wszczęte w 2015 r. po przeprowadzonych oględzinach szczątków. Natomiast szczątki podjęto z ziemi 18 lipca 2016 r. Byli to w większości młodzi żołnierze pochodzący z różnych części Polski, wcieleni do służby zasadniczej i wysłani do Polski południowo-wschodniej, gdzie toczyły się walki z nacjonalistami ukraińskimi. W jamie w okolicach Jawornika Ruskiego znaleziono szczątki dowódcy kompanii moździerzy por. Tadeusza Wienca i 13 podoficerów i szeregowców.
Te osoby miały, po wspomnianej potyczce z UPA, status zaginionych. Dopiero po dokonaniu ekshumacji i podjętych przez pracowników IPN Oddział w Rzeszowie kwerendach stwierdzono, że to są właśnie te zaginione osoby. Siedem osób spośród tych czternastu zidentyfikowano na podstawie pobranego od rodzin materiału genetycznego.
Przy szkieletach 14 żołnierzy znaleziono dwa szkaplerze katolickie: jeden z wizerunkiem Chrystusa Miłosiernego, drugi obrazował Matkę Bożą z Dzieciątkiem. W dłoni jednego z zabitych natrafiono też na sygnet, na którym widnieje litera K wpisana w literę H.
Po 76 latach od tamtej zbrodni Instytut Pamięci Narodowej „Wrócił po Swoich”. W piątek 29 lipca 2022 r. w Jaworniku Ruskim odbyły się uroczystości pogrzebowe 14 żołnierzy Wojska Polskiego zamordowanych w lipcu 1946 r.
We wspólnej mogile spoczęli:
- śp. kpr. JÓZEF BEDNARCZYK
- śp. strz. FELIKS ŻYTO
- śp. st. strz. FELIKS GOŁĘBOWSKI
- śp. kpr. JÓZEF KANCLERZ
- śp. strz. TADEUSZ KĘSY
- śp. strz. KAZIMIERZ KIESZKOWSKI
- śp. strz. STANISŁAW LEWANDOWSKI
- śp. strz. KAZIMIERZ PAWŁOWSKI
- śp. st. strz. JÓZEF SZTUKIEL
- śp. kpr. MIECZYSŁAW SZYMCZAK
- śp. strz. ROMAN TRUKAWKA
- śp. por. TADEUSZ WIENC
- śp. strz. JERZY ZYCH
- śp. strz. WALENTY ŻUREK
Uroczystościom pogrzebowym w kościele pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Jaworniku Ruskim i na miejscowym cmentarzu przewodniczył metropolita przemyski abp Adam Szal. Homilię wygłosił ks. płk Władysław Maciej Kozicki, kapelan garnizonu przemyskiego. Byli obecni członkowie rodzin zamordowanych żołnierzy, licznie zgromadzeni przedstawiciele władz państwowych i samorządowych oraz instytucji i środowisk lokalnych, dbających o pamięć i historię swojej małej ojczyzny. Wśród zaproszonych gości był obecny prof. Karol Polejowski, zastępca prezesa IPN, prokurator Andrzej Pozorski, zastępca Prokuratora Generalnego, dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Jolanta Sawicka, wicewojewoda podkarpacki, Anna Huk, członek Zarządu Województwa Podkarpackiego, Jan Pączek, starosta przemyski, Wojciech Bobowski, przewodniczący Rady Powiatu Przemyskiego, Henryk Kozik przewodniczący Rady Powiatu Brzozowskiego oraz członek Rady Konsultacyjnej do Spraw Działaczy Opozycji i Osób Represjonowanych województwa podkarpackiego, płk. Robert Berej, zastępca Dowódcy 21. Brygady Strzelców Podhalańskich, płk. Michał Małyska dowódca 3. Podkarpackiej Brygady Obrony Terytorialnej, kpt. inż. Jan Jastrzębski dziekan Korpusu Oficerów Zawodowych Wojsk Lądowych, gen. bryg. SG Andrzej Popko, komendant Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej, dyrektor IPN Oddział w Rzeszowie, dr hab. Dariusz Iwaneczko, dr Piotr Szopa, naczelnik OBUWiM IPN w Rzeszowie, prokurator Dorota Cebrat, naczelnik Wydziału Nadzoru nad Śledztwami GKŚZpNP, prokurator Robert Janicki GKŚZpN, prok. Beata Śmiechowska – naczelnik OKŚZPNP w Rzeszowie, przedstawiciele posłów do Sejmu PR .
Po Mszy św. w swoim wystąpieniu zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski powiedział:
Pamięć jest najważniejsza, bez pamięci tracimy tożsamość. 14 żołnierzy spoczywało przez kilkadziesiąt lat w bezimiennym grobie i żyło tylko w pamięci najbliższych. Zapomnieli o nich ci, którzy wysłali ich tutaj do walki z UPA, zapomnieli ci, którzy nie podjęli żadnych działań, aby ich godnie pochować. Dzisiaj wolna i niepodległa Rzeczpospolita upomina się o swoich obywateli, młodych chłopców urodzonych w połowie lat 20. w wolnej II Rzeczypospolitej. Państwo polskie spełnia więc tym samym swój obowiązek odnalezienia, zwrócenia rodzinom i pogrzebania doczesnych szczątków swoich obywateli. To czynimy, taki jest nasz obowiązek.
Po nabożeństwie doczesne szczątki żołnierzy, odnalezione w 2015 r. w lasach jawornickich, zostały przewiezione na cmentarz komunalny i spoczęły w nowej zbiorowej kwaterze obok poległych w kampanii wrześniowej 1939 r. Kwatera ma status grobu wojennego. Kompanię honorową wystawił 5 Batalion Strzelców Podhalańskich w Przemyślu.
Organizatorami uroczystości są: dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, dr hab. Dariusz Iwaneczko, dowódca 21. Brygady Strzelców Podhalańskich, gen. bryg. Dariusz Lewandowski, wójt Gminy Bircza Grzegorz Gągola. Budowę grobu sfinansował Instytut Pamięci Narodowej.