20 kwietnia 1945 r. przypada 76. rocznica zamordowania przez ukraińskich nacjonalistów około 70 Polaków, mieszkańców wsi Borownica. Ludobójstwo borowniczan jest jedną z wielu zbrodni band Ukraińskiej Powstańczej Armii dokonanych wówczas na terenach Podkarpacia, Małopolski, Lubelszczyzny i Polesia.
Rada Gminy Bircza, wójt Gminy Bircza, parafia Borownica, Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Birczy oraz Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie upamiętnili pomordowanych mieszkańców Borownicy.
Obchody rozpoczęła msza święta w kościele parafialnym pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Borownicy pod przewodnictwem ks. proboszcz Bogusława Folusiewicza o godz. 10:00. Po jej zakończeniu organizatorzy oraz przedstawiciele władz samorządowych i lokalnej społeczności wzięli udział w modlitwie za pomordowanych mieszkańców wsi oraz odsłonięciu i poświęceniu tablicy informującej o zbrodniach na ludności polskiej w latach 1944-1945 przez OUN-UPA.
W związku z sytuacją epidemiczna przy pomniku pomordowanych indywidualnie złożono kwiaty i zapalono znicze.
Tablica informacyjna została sfinansowana przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, w jej odsłonięciu wzięli udział dr Dariusz Iwaneczko - dyrektor IPN Oddział w Rzeszowie, dr Piotr Szopa - naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa i Artur Brożyniak - historyk Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Rzeszowie.
Wiosną 1944 r. w Borownicy - malowniczo położonej miejscowości na pogórzu przemysko-dynowskim, zamieszkiwało 766 Polaków i 42 Ukraińców. Ponadto czasowo przebywały tam rodziny polskie z sąsiedniej miejscowości Żohatyń, którym banderowcy kazali opuścić domostwa oraz inni uchodźcy z Wołynia. Dnia 12 lipca 1944 r. dwóch młodych Ukraińców zastrzeliło na plebani księdza Józefa Kopcia, a wcześniej w lutym, - banderowcy zamordowali czterech mężczyzn, mieszkańców Borownicy.
W wyniku znacznego zagrożenia atakami UPA przyniesiono do wsi Borownica z sąsiedniego Żohatynia siedzibę gminy oraz posterunek MO. Na terenie miejscowości Borownica na przełomie 1944/1945 r. utworzony został oddział samoobrony, którego dowódcą został były partyzant z Wołynia Jan Kotwicki, ps. „Ślepy”. Oddział liczył około 80 osób. Kierownictwo OUN „Chłodnyj Jar”, na naradzie w Posadzie Rybotyckiej odbytej w dniach od 13 do 15 kwietnia 1945 r. podjęło decyzję o napadzie i zniszczeniu dwóch miejscowości: Borownicy i Dylągowej. O ataku na nie zdecydowało położenie tych miejscowości, obie otoczone były przez wsie zamieszkałe przez ludność ukraińską, a ponadto ich położenie utrudniało przemieszczanie się band UPA z bazy wypadowej w Uluczu, gdzie często kwaterowała sotnia „Hromenki”- Michajła Dudy. W napadzie miała wziąć również udział sotnia „Chrynia”- Stepana Stebelskiego oraz miejscowy Oddział Ukraińskiej Samoobrony „Kuszczowych Widdiłów”, składający się z chłopstwa ukraińskiego zwanego „czernią”. Napad zaplanowano na godzinę trzecią rano 20 kwietnia 1945 r. a dowódcą akcji został Michajło Duda, dowódca sotni „Hromenko”. Około godz. 4 rano sotnia „Chrynia” ostrzelała pociskami zapalającymi i granatnikami przysiółek Czarny Potok, a po pokonaniu polskiej samoobrony przystąpiła do akcji palenia i niszczenia zabudowań ludzkich oraz mordowania mieszkańców. Następnie ok. 4.30, w czasie obfitych opadów deszczu, sotnia „Chrynia” atakuje w okolicach kościoła przysiółek Czechy, który był miejscem schronienia i obrony polskiej ludności. Banderowcy jednak nie zdołali pokonać polskich obrońców, którzy schronili się w kościele i na plebani.
W przysiółkach: Czarny Potok, Czechy i Zmuliska banderowcy spalili 100 zabudowań i zamordowali ponad 100 osób, w tym zidentyfikowano jedyne 62 mieszkańców Borowicy. Około godziny 6 rano z nieznanych powodów banderowcy wycofali się z Borownicy a w dniu następnym milicja i wojsko polskie ewakuowało pozostałych mieszkańców do Birczy, którzy dopiero w 1947 r. powrócili do miejsca swego zamieszkania.
Fot. Krzysztof Zając- IPN O/Rzeszów
E-Księgarnia
