Instytut Pamięci Narodowej Publikacje wydane przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie w 2020 roku - Aktualności -

przesuń wstecz zdjęcia

przesuń dalej zdjecia

• 

Jednym z zadań Instytutu Pamięci Narodowej jest działalność naukowo- badawcza oraz wydawnicza. Wymiernym efektem pracy są publikacje książkowe, wydawane zarówno w serii oddziałowej, jak i w ramach serii wydawniczych Centrali IPN. Prezentujemy publikacje przygotowane i wydane przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie w 2020 roku.

• Tomasz Bereza, Przesiedleni znad Sanu – zamordowani nad Horyniem. Losy Polaków deportowanych przez Sowietów z obwodu drohobyckiego w ramach „oczyszczania” pasa przygranicznego (1940–1944), Rzeszów–Warszawa 2020, 248 s. + 24 s. wkł. ilustr., ISBN: 978-83-8098-817-0

  Przeprowadzona przez Sowietów wiosną 1940 r. operacja „oczyszczania” z ludzi i budynków przygranicznego pasa strefy okupacyjnej o szerokości 800 m miała charakter przymusowy. W obwodzie drohobyckim planowano usunięcie ponad 36 tys. osób z blisko 90 miejscowości i przysiółków (z wyłączeniem miast). Około 13 tys. mieszkańców, w tym około czterech tysięcy Polaków, przesiedlono na Wołyń, lokując ich w domach po deportowanych na Sybir polskich osadnikach albo po dawnych niemieckich kolonistach. Na przełomie lat 1942/1943 banderowska frakcja Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i jej ramię zbrojne – Ukraińska Powstańcza Armia podjęły na Wołyniu szeroką akcję przeciwko Polakom. Fakt, że przesiedleńców dotknęły już represje władz sowieckich, nie miał dla ukraińskich nacjonalistów znaczenia. Polacy znad Sanu znaleźli się wśród pierwszych ofiar ludobójstwa – zginęło ich tam co najmniej 288. Przesiedleńcy próbowali opuszczać wrogie im otoczenie i wracać w rodzinne strony. Pierwsi uchodźcy z Wołynia dotarli do dawnych miejsc zamieszkania w kwietniu 1943 r., potem ich liczba szybko rosła. Traumatyczne doświadczenia i nastroje wśród reemigrantów miały istotny wpływ na wzrost antagonizmów narodowościowych na terenach między Leskiem a Przemyślem.

  Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Losy Polski i jej obywateli w latach II wojny światowej”.

• Piotr Chmielowiec, Kryptonim „Borsuki”. Konspiracja wojskowa Polskiego Państwa Podziemnego na terenie powiatu łańcuckiego (1939–1945), Rzeszów–Warszawa 2020, 668 s., ISBN: 978-83-8098-888-0

  Konspiracyjny Obwód  SZP,  ZWZ-AK był on jednym z 14 obwodów Podokręgu AK Rzeszów. Wyróżniał się największą liczbą zaprzysiężonych zarówno w skali Inspektoratu AK Jarosław, jak i całego Podokręgu AK Rzeszów. Widoczna była jego aktywność na różnych polach organizacyjnych, żeby wymienić tylko działania dywersyjno-sabotażowe,  produkcję  granatów  czy  wydawanie konspiracyjnej  prasy. To  na  terenie  podległym  Obwodowi walki  zbrojne  toczyło  zgrupowanie  partyzanckie, złożone z pododdziałów całego Inspektoratu AK Jarosław.

​

• Krzysztof Kaczmarski, Nie tylko Rothesay. Oficerskie obozy izolacyjne oraz obóz dyscyplinarny dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii (1940–1943), Rzeszów–Warszawa 2020, 320 s. + 24 s. wkł. il., ISBN: 978-83-8098-813-2

  Tematem książki jest historia osławionych „obozów generała Sikorskiego” na Wyspach Brytyjskich w latach 1940–1943. Rozdział pierwszy, najobszerniejszy, poświęcony jest Zgrupowaniu Oficerów Nieprzydzielonych/Samodzielnemu Obozowi Oficerskiemu/ Stacji Zbornej Oficerów w Rothesay. Omówiono w nim okoliczności utworzenia tego ośrodka w sierpniu 1940 r., jego organizację, warunki życia oficerów i wielokrotnie podejmowane próby reorganizacji – zwłaszcza tę z marca 1941 r. – oraz przyczyny likwidacji placówki w końcu 1943 r. Autor starał się także ustalić przybliżoną liczbę oficerów, którzy w latach 1940–1943 przeszli przez obóz w Rothesay. W rozdziale drugim przedstawiono historię Podobozu/Obozu Oficerskiego w Tighnabruaich, w trzecim zaś – dzieje owianego ponurą sławą obozu dyscyplinarnego dla żołnierzy PSZ mieszczącego się najpierw w Kingledoors (od września 1940 r.), później w Shinafoot (od listopada 1940 r.) i wreszcie (od końca maja 1941 r. do likwidacji pięć miesięcy później) w Abernethy. Uzupełnienie opracowania stanowi dwadzieścia dokumentów zamieszczonych w aneksie. Są to przede wszystkim rozkazy, plany i sprawozdania dotyczące funkcjonowania wspomnianych obozów, a także lista z nazwiskami 705 oficerów przewidzianych do przeniesienia do obozu w Rothesay, którą szef Sztabu Naczelnego Wodza płk Tadeusz Klimecki przekazał 4 listopada 1940 r. dowódcy I Korpusu Polskiego gen. Marianowi Kukielowi, oraz sporządzony przez autora – zapewne niekompletny – obejmujący siedemdziesiąt nazwisk wykaz oficerów, którzy w latach 1940–1942 trafili do obozu w Tighnabruaich.

• Michał Kalisz, Elżbieta Rączy, Dzieje społeczności żydowskiej powiatu gorlickiego podczas okupacji niemieckiej 1939–1945, Wydanie drugie, rozszerzone, Rzeszów–Warszawa 2020, 312 s. + 96 s. wkł. il., ISBN: 978-83-8098-572-8

  Publikacja jest pierwszą książką opisującą w sposób syntetyczny zagładę Żydów i złożone relacje polsko-żydowskie w powiecie gorlickim w latach 1939–1945. Jej pierwsze wydanie ukazało się w 2015 r. i spotkało się ogromnym zainteresowaniem czytelników. Nakład rozszedł się w dwa miesiące.

  W pierwszej części publikacji przedstawiono aspekty związane z sytuacją Żydów w powiecie gorlickim pod niemiecką okupacją oraz ich zagładę. Ukazano w niej także negatywne postawy polskich mieszkańców powiatu gorlickiego wobec Żydów, które przyczyniły się do powiększenia ich strat osobowych podczas realizowanego przez Niemców Holocaustu. Część druga dotyczy tej grupy Polaków powiatu gorlickiego, którzy ryzykowali życiem, aby ratować Żydów od śmierci. Oprócz indywidualnych form ratowania ludności żydowskiej, dominujących na terenie powiatu, omówiona została pomoc duchowieństwa oraz żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego.

• Po stronie dobra. Księga dedykowana Zofii i Zbigniewowi Romaszewskim, red. Cecylia Kuta i Mariusz Krzysztofiński, Warszawa – Kraków – Rzeszów 2020, 752 s., ISBN 978-83-8098-311-3 

  Publikacja Instytutu Pamięci Narodowej poświęcona Zofii i Zbigniewowi Romaszewskim powstała w wyniku współpracy naukowców i świadków historii, którzy zechcieli przelać na papier swoje wspomnienia. Romaszewscy byli zaangażowani w działalność opozycyjną od lat siedemdziesiątych XX w. Służyli pomocą finansową i prawną prześladowanym robotnikom po Czerwcu '76, nagłaśniali przypadki represji, informowali społeczeństwo o jego prawach. Działali w Komisji Interwencji i Praworządności – najpierw w Regionie Mazowsze, następnie w strukturach krajowych NSZZ „Solidarność”. W stanie wojennym – by przełamać monopol informacyjny komunistycznych władz – założyli nielegalne Radio „Solidarność”, co zakończyło się ich aresztowaniem i osadzeniem w więzieniu. Po 1989 r. aktywnie włączyli się w budowę niepodległego, demokratycznego państwa, Zbigniew Romaszewski został senatorem, Zofia stanęła na czele Biura Interwencji Senatu RP. Cokolwiek robili, niezależnie od okoliczności, zawsze stali po stronie dobra. 

  Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „»Solidarność« i opór społeczny w PRL 1956–1989” .         

• Mirosław Surdej, Trzy konspiracje. Historia Aleksandra Rusina ps. Rusal. Rzeszów-Warszawa 2020, 240 s., ISBN 978-83-8229-021-9 

  Publikacja przedstawia losy Aleksandra Rusina ps. „Rusal”, żołnierza Armii Krajowej oraz konspiracji powojennej. Książka dotyka tematyki działalności Obwodu AK Mielec w obszarze działań dywersyjnych i wywiadowczych, w tym rozpoznania poligonu rakietowego w Bliźnie. Ukazano w niej również działania komunistycznego aparatu represji w okresie 1944–1956 wobec Aleksandra Rusina oraz żołnierzy AK, którzy służyli pod jego dowództwem.

​

• Rafał Szczygieł, Urząd Bezpieczeństwa w Dębicy w latach 1944–1956, Rzeszów–Warszawa 2020, 512 s. + 16 s. wkł. zdj., ISBN  978-83-8098-953-5                         

  Pierwsza monografia prezentująca kompleksowo działalność Urzędu Bezpieczeństwa w Dębicy w latach 1944–1956. Opisano w niej ludzi, którzy go tworzyli, jego strukturę oraz główne kierunki działalności. Ukazano również wpływ UB na sytuację polityczną, społeczną i gospodarczą w powiecie dębickim.

• W stulecie powrotu odrodzonego państwa polskiego na mapę Europy i świata. Polska myśl geopolityczna i sprawy międzynarodowe w XX wieku, red. Dariusz Iwaneczko, Bogusław Wójcik, Rzeszów 2020, 424 s., ISBN 978-83-8098-979-5 

  Setna rocznica odzyskania niepodległości przez Polskę stała się znakomitą okazją do podjęcia próby podsumowania dorobku polskiej myśli geopolitycznej – jej wpływu na historyczny, jak i współczesny kształt państwa polskiego, politykę zagraniczną, znaczenie w ramach bloków oraz sojuszów polityczno-militarnych. Dlatego Instytut Pamięci Narodowej – Oddział w Rzeszowie skierował zaproszenie do wszystkich środowisk zajmujących się geopolityką w wymiarze naukowym, licząc na interesujące teksty z szerokiego zakresu polskiej myśli geopolitycznej w XX stuleciu. Efektem tej inicjatywy stał się prezentowany zbiór opracowań, w których w większości przypadków pojawiają się zarówno refleksje odnoszące się do historii geopolityki, jako rozwijającego się oraz uzyskującego dojrzałość w drugiej połowie XX w. dyskursu naukowego, jak i analizy szczegółowych zagadnień geopolitycznych dotyczące polskiej raison d’état.​ ​ 

• Informator Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie 2000-2020 podsumowujący dorobek 20 lat pracy.
  Publikacja w skomasowanej formie przypomina dokonania naukowe, wydawnicze, upamiętniające i popularyzujące najnowszą historię Polski. 

​